U okviru projekta „Čuvajmo naslijeđe za buduće generacije”, koji je podržalo Ministarstvo za obrazovanje, nauku, kulturu i sport Zeničko-dobojskog kantona, a kako bi ukazali na značaj našeg kulturno-historijskog naslijeđa, objavljujemo članke o spomenicima na području Zeničko-dobojskog kantona posvećenim ljudima i događajima koji su obilježili period 20. vijeka.
Veliki betonski most na rijeci Bosni
Veliki betonski most preko rijeke Bosne u Visokom izgrađen je tokom 1928. i 1929. godine, na mjestu prijašnjeg drvenog. Ovaj objekat skladnih i jednostavnih linija projektovao je Adam Til u saradnji sa Josipom Misilom i Rikardom Veberom. Konstrukciju mosta nosi pet jakih i stabilnih kula, međusobno povezanih lukovima. Dva srednja luka imaju najveći raspon. Završava se betonskom ogradom, perforiranim otvorima sa metalnim šipkama u vidu zaštitne mreže, u pravolinijskom nizu.
Lakim linijama, skladnim proporcijama i jednostavnom ljepotom podsjeća na slične željezne konstrukcije. Pravolinijski niz otvora na ogradi prekidaju ojačanja u vidu teških kubičnih masa, postavljenih na istom odstojanju. Vizuelno spojene s kulama one dobijaju i konstruktivnu ulogu akcentirajući mjesta–tačke u kojima počinju i završavaju lukovi.
Sve mosne konstrukcije uključujući temelje, krila, ograde itd., projektovane su i izrađene od nabijenog ili armiranog betona (izuzev neznatnog oblaganja kljunova obiju riječnih stubova), pa je ovaj objekat okarakterisan kao najveća betonska konstrukcija na teritoriju bivše sarajevske Građevinske direkcije (tj. u Bosni i Hercegovini), a jedan od najvećih armiranih betonskih mostova u cijeloj Kraljevini Jugoslaviji.
Podatke o spomen-kosturnici palim borcima NOR-a visočkog kraja i spomen-bistama narodnih heroja iz NOR-a pripremila je JU „Zavičajni muzej“ Visoko. U narednim brojevima „Naše riječi“ predstavit ćemo spomenike iz perioda 20. vijeka sa područja Visokog, a potom i ostalih gradova Zeničko-dobojskog kantona.
Veoma važna činjenica je da je most i nakon renoviranja i rekonstrukcije u više navrata, u periodu poslije II sv. rata, kada je oštećen bombardovanjem Visokog 1945. godine, do danas zadržao prvobitni izgled. Kao mjera zaštite objekta ovaj autentični spomenik kulturno-historijskog naslijeđa uvršten je na listu lokaliteta i objekata kulturno-historijskog naslijeđa Visokog. Most predstavlja nepokretno dobro od značaja za Grad Visoko i po svojoj historijskoj, estetskoj i umjetničkoj vrijednosti svrstan je u II kategoriju objekata uz rehabilitaciju i zaštitu postojećeg izgleda kao cjeline.
Šerefudin/Čaršijska ili Bijela džamija
Na mjestu stare Šerefudinove–Čaršijske džamije, koja se smatra jednom od najstarijih ili najstarijom džamijom u Visokom, 1980. godine izgrađeno je monumentalno zdanje nove džamije sa pratećim objektima. Novi objekat džamije dobio je ime Bijela džamija, po velikim bijelim površinama kako na vanjskom dijelu tako i u unutrašnjosti. Projektant, istaknuti arhitekt Zlatko Ugljen, je za idejno rješenje dobio prestižno međunarodno priznanje Aga Khanovu nagradu za arhitekturu.
Bijela džamija je takođe proglašena za jednu od tri najljepše dizajnirane sakralne građevine u Evropi 2007. godine od strane mađarskih arhtitekata.
Na mjestu stare Šerefudinove–Čaršijske džamije, koja se smatra jednom od najstarijih ili najstarijom džamijom u Visokom, 1980. godine izgrađeno je monumentalno zdanje nove džamije sa pratećim objektima. Novi objekat džamije dobio je ime Bijela džamija.
Arhitektura džamije zasnovana na koncepcijama savremenog graditeljstva, u alternaciji armiranog betona i stakla, te drveta, kamena i metala, u detaljima tipičan je primjer objekta sakralnog karaktera savremenog graditeljstva.
Udruženje „Setup“ Visoko, u saradnji sa Zavičajnim muzejom Visoko, Medžlisom Islamske zajednice Visoko i Općinom Visoko u decembru 2015. godine uputilo je prijedlog Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika BiH da se Šerefudin Bijela džamija u Visokom uvrsti na listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Inače, Bijela džamija je evidentirana kao spomenik I kategorije kulturno-historijskog naslijeđa (“Sl. glasnik općine Visoko”, br. 5/2015).
POD POKROVITELJSTVOM MINISTARSTVA
ZA OBRAZOVANJE, NAUKU, KULTURU I SPORT ZDK
